Baston ki, Devrek ile özdeşleşmiş, ünü yurt ve dünya sathına yayılmıştır.
Bastonun sanat eseri olarak yapılması ve ”Devrek Bastonu” olarak ün kazanması, Marangoz Ali Ziya Efendi’nin askerlik yıllarında gittiği Mısır’dan dönmesi ile başlar. Marangoz ustası askerde İngiliz subaylarının ve asillerinin bastonlarını, şemsiyelerini onarmakla görevlendirilmiş. Baston, şemsiye sapı ve pipo yapımını öğrenen Ali Ziya Efendi memleketine dönünce Devrek’te de gerçek anlamda bastonculuk başlamış.
Devrek'te zaman zaman zor dönemler geçiren ve yıllar sonra yok olmaya yüz tutan Devrek bastonculuğunun gelişmesinde, yaygınlaşmasında unutulmaması gereken isimlerin başında gelir Fehmi Işık nam-ı diğer Altıparmak Fehmi Usta.
Gerçekten Devrek'te bugün bastonculuk yaygınlaşmış, üretimi artmış ve bu sanatın bugünde sürdürülebiliyor olması elbette Fehmi Usta'nın paylaşımcı, meraklılarına öğretici gücü sayesindedir.
Peki, kimdir bu Bastoncu Fehmi usta?
1924 yılında Devrek'te doğan Fehmi Işık ilkokulu Devrek'te tamamladıktan sonra o zamanki adıyla Ereğli Kömür İşletmeleri (EKİ)'ne bağlı Zonguldak Merkez Atölyesine çırak olarak girer (1937). Fehmi Usta burada 21 yaşına kadar mobilya, ahşap işleme ve ağaç işleri üzerine çalışır.
O dönem gelişmişlik ve modernlik anlamında Zonguldak, İstanbul'dan sonra gelir. Kentte bulunan Fransızların etkisiyle Zonguldak'ın bir kültür şehri ve yaşam standartları yüksek olması kaliteli mobilya ustalarının da burada toplanmasını beraberinde getirmiş.
İşte bu iyi ustalardan biri de Hadi Usta'dır. İstanbul'da ud üretimi yapan, yaptığı birbirinden güzel mobilyalarla dikkati çeken biridir Hadi Usta.
Meraklı ve üretmeyi çok seven Fehmi Usta'da süreç içinde Hadi Usta'nın özel çırağı olarak yanında yer alır ve mobilya sanatını en iyi bir şekilde icra eder.
1956 yılında evlenen Fehmi Usta 1960 yılında Zonguldak'tan Devrek'e gelir. Devrek'te Akın Sinemasında çalışırken ahşap oyuncak, oyma, işlemeli süsleri içeren ağaç işleri yapıp satarak geçimini sağlayan Fehmi Usta, Devrek'te iptidai yöntemlerle bastonculuk sanatını icra eden, ilkokul arkadaşı baston ustası Baki (Bastoncu) ve Baston Ustası Hüseyin (Salman)'le bastonculuğun gelişmesi, yaygınlaştırılması, daha modern yapılması konusunda karşılıklı istişareler yapar. Sonunda Fehmi Usta bu iki baston ustasını baston yapımında yeni, modern, elektrikli aletlerle tanıştırır ve bastonda ilk kez vernik kullanımını öğretir. Onlardan da baston yapımını öğrenir. Mobilya atölyesinde mobilyanın yanında baston da yapan Fehmi Usta yaptığı bastonları eşe, dosta, sevdiklerine hediye eder. Bastonlar için ticari kaygı gütmez.
Böylece, Fehmi Usta Devrek bastonuna, dayanaktan aksesuara kavuşturan Aziz Salman Usta'dan sonra yenilikler, modernite ve estetik güzelliği, vernikleme, özel işleme gibi özellikler kazandırmıştır.
Bastoncu Baki usta ölmüş, Hüseyin Usta'da yaşlılığı nedeniyle baston yapmayı bırakmış, Uzun Cemal usta baston yapıyor bir tek. 1977 yılında mobilyacılığı oğlu Tahsin Işık'a devreden Fehmi Usta sanatını baston yaparak sürdürmeye başlar. Onun en büyük özelliği baston yapımını meraklısına öğretmek, yapımında yardımcı olmasıdır. Bugün Devrek'te bastonculuğun gelir kaynağı olmasının, ünlenmesinin, yaygınlaşmasının, devam ettirilmesinin en büyük mimarı Fehmi Usta'dır.
1983 yılında ilk olarak Yedigöller Milli Parkı'nda yapılan 1.Devrek Baston ve Güreş Festivalinde baston standı açan ilk bastoncular; Fehmi Işık, İsmail Salman (Alaman Dayı), Uzun Cemal ve Kadir Usta'dır. Festivalin tasarımını da Fehmi Usta oğlu Tansel Işık ile birlikte yapar. Tansel Işık festivalin tamamında yer alan ve bu sanatın sürdürülmesinde büyük emeği olan önemli bir baston ustasıdır bugün.
Münteka Çelebi'ye gelince... Çelebi Usta'nın antika dükkanı vardı. Burada eski pul, eski para ve halı satardı. Çok güzel de cümbüş çalar söylerdi. 1983 yılında dostu, yakın arkadaşı Fehmi Usta'dan baston yapımını öğrendi. Yaptığı bastonları 3. Baston ve Güreş Festivali'nde sergiledi. elbette, Münteka Çelebi'nin de Devrek Bastonuna kattığı değer, tanıtımı ve gelişmesini sağlama yönündeki çalışmaları yadsınamaz. O da Devrek Bastonu'na ilginç figür, kakma, ebru ve oyma gibi bir çok estetik özellik kazandırmıştır.
Münteka Çelebi de Türkiye ve Dünyanın ilk kadın baston ustası Mürvet Okur'a bu sanatını öğretmiştir.
Fehmi Usta, Devrek Bastonu'nun en büyük özellikleri olan yılanlı, burmalı, budaklı ve çentik işlemenin yanı sıra farklı sap, gövde modelleri, ahşap işleme, kakma desenler, tornada farklı desenler uygulayarak bastona modernlik ve estetik kazandırmıştır.
Fehmi Usta, 7 Eylül 1990 tarihinde aramızdan ayrıldı. Bugün onun sanatını onun yanında yedi yaşından beri baston yapan oğlu Tansel Işık sürdürüyor. Tansel Işık Devrek'te bilfiil baston ustası olarak çalışan en eski isimdir.
Fehmi Usta'nın bastona verdiği emek, katkı, günümüze taşıması, Devrek'in tanıtımı konusunda yaptığı çalışmalar nedeniyle 2015 yılında Devrek Sağlık Ocağı'na ve Devrek Sanayi Sitesinde bir sokağa adı verildi.
Yazımızı bitirirken, ebediyete intikal eden baston ustalarımızı saygıyla anıyor, günümüzün baston ustalarına da sağlıklı günler ve bol kazançlar diliyoruz.
